Palatal Expander Nedir?

Ortodontik tedavi  yalnızca dişlerin hizalanması ile sınırlı değildir. Aynı zamanda çene yapısının gelişimi, solunum yollarının düzenlenmesi ve genel ağız sağlığının korunması gibi birçok faktörü de kapsar. Özellikle çocukluk döneminde uygulanan bazı özel tedavi araçları mevcuttur. Bunlardan biri de  palatal expander, yani Türkçesiyle damak genişletici apareydir.

Palatal expander, üst çene kemiğini (maksilla) genişletmek için kullanılan ortodontik bir apareydir. Genellikle sabit bir cihaz olup, üst damak bölgesine yerleştirilir. Amaç,  üst çene kemiklerinin yavaşça birbirinden ayrılmasıdır.

Çocuklar ve ergenler tedaviye en uygun gruptur.  Çünkü bu yaş grubunda çene kemikleri henüz kaynaşmamıştır ve büyüme potansiyeli yüksektir. Üst çene kemiği güvenli bir şekilde genişletilebilir.

Hangi Durumlarda Kullanılır?

1. Çapraz Kapanış (Crossbite): Alt çene dişlerinin üst çene dişlerinden dışa doğru konumlanması, yani alt dişlerin üst dişlerin dışına kapanması durumudur. Kapanış bozukluğu, çene darlığına işaret eder.

2. Üst Çene Darlığı: Bazı bireylerde üst çene, alt çeneye oranla daha dardır. Hem estetik açıdan hem de çiğneme fonksiyonları açısından problemlere yol açar.

3. Dişlerin Yer Darlığı: Süt dişlerin erken kaybı ya da genetik faktörler nedeniyle kalıcı dişlerin çıkacağı alan dar olabilir. Palatal expander ile üst çene genişletilerek dişlerin düzgün bir şekilde dizilmesi için alan yaratılır.

4. Solunum Problemleri: Bazı çocuklarda dar bir üst çene, burun pasajlarını da daraltabilir ve ağızdan solunuma neden olabilir. Böyle solunum problemleri, palatal genişletici ile hafifletilebilir.

Palatal Expander Türleri

Kullanım şekline göre palatal expanderlar iki ana gruba ayrılır.

Sabit (Fiks) Expanderlar: Ortodontist tarafından dişlere sabitlenir ve hasta çıkaramaz. Genellikle daha etkilidir ve çocuklar için uygundur. En yaygın olanı Hyrax expander olarak bilinir.

Hareketli (Çıkarılabilir) Expanderlar: Hasta tarafından takılıp çıkarılabilen cihazlardır. Disiplinli kullanım gerektirir ve genellikle daha hafif genişletme işlemleri için uygundur.

Palatal Expander Kullanım Süreci

İlk Muayene ve Planlama: Ortodontist, hastanın çene yapısını değerlendirir. Röntgen ve ağız içi ölçümler alınarak tedavi planı oluşturulur.

Apareyin Takılması: Sabit apareyler genellikle dişlerin arka kısımlarına yapıştırılır. Takıldıktan sonra hasta ve ailesine gerekli olan tüm talimatlar anlatılır.

Pekiştirme Süreci: Genişletme tamamlandıktan sonra aparey birkaç ay daha ağızda kalır. Bu sayede çene yapısı yeni formunu korur.

Palatal Expander Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

*Expander’lar ağız içinde plak birikmesine neden olabilir. Bu nedenle diş fırçalama, arayüz fırçası kullanımı ve gargara gibi hijyen alışkanlıkları aksatılmamalıdır.

*Yapışkan ve sert yiyeceklerden uzak durulmalıdır. Özellikle sakız, karamelli şeker, fındık gibi yiyecekler apareye zarar verebilir.

*İlk günlerde konuşma bozulabilir ve salya artışı yaşanabilir. Geçici bir durumdur ve birkaç gün içinde düzelir.

Diş hekiminin tavsiyeleri, aksatılmadan uygulanmalıdır.

Avantajları

*Diş çekimi ihtiyacını azaltır.

*Estetik ve fonksiyonel çene yapısı kazandırır.

*Dişlerin daha düzenli bir şekilde yerleşmesine katkı sağlar.

*Solunum yollarını rahatlatabilir

*Ortodontik tel tedavisine hazırlık sürecini kolaylaştırır

Kimler Palatal Expander Kullanabilir?

Palatal expander tedavisi, genellikle 10 – 19 yaş aralığındaki çocuklar için önerilir. 10 – 19  yaş aralığında çene kemikleri henüz kaynaşmadığı için genişletme daha kolay ve etkili olur. Yetişkinlerde ise çene kemikleri kaynaşmış olabileceğinden işlem cerrahi destekli yapılmak zorunda kalabilir.

Yetişkinlerde Palatal Expander Uygulanabilir mi?

Yetişkin bireylerde palatal expander kullanımı zordur çünkü üst çene kemikleri kaynaşmıştır. Bu gibi durumlarda cerrahi destekli genişletme tedavileri (SARPE: Surgically Assisted Rapid Palatal Expansion) uygulanabilir. Ancak işlem, uzman ortodontist ve çene cerrahı iş birliği ile planlanmalıdır.

Palatal expander, ortodontik tedavide çene gelişimini yönlendiren ve ileride yapılacak diş düzeltme işlemlerini kolaylaştıran son derece önemli bir apareydir. Özellikle büyüme çağındaki çocuklarda uygulandığında, uzun vadede kalıcı ve sağlıklı sonuçlar alınabilir. Eğer çocuğunuzun üst çene darlığı olduğunu düşünüyorsanız ya da dişlerinde belirgin çapraşıklık varsa, bir ortodonti uzmanına danışarak palatal expander tedavisi hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Palatal expander ağrılı mıdır?

Genellikle ağrılı değildir. Vücut, zamanla alışır.

Konuşmam etkilenir mi?

İlk birkaç gün konuşmanızda bozulmalar olabilir. Ancak dil kısa sürede apareye uyum sağlar ve konuşma normale döner.

Yemek yerken zorlanır mıyım?

İlk günlerde hafif zorluk yaşanabilir. Yumuşak yiyecekler tercih edilmelidir. Apareyin zarar görmemesi için sert ve yapışkan gıdalardan uzak durulmalıdır.

Expander çıkarıldığında çenem eski haline döner mi?

Hayır. Yeni kemik dokusu oluştuktan sonra çene kalıcı olarak genişlemiş olur. Ancak pekiştirme sürecine uyulmaması durumunda kısmen gerileme yaşanabilir.

Yetişkinlerde tedavi yapılabilir mi?

Yetişkinlerde çene kemikleri kaynaştığı için işlem ancak cerrahi destekle mümkündür. SARPE adı verilen özel bir teknik kullanılır.